W 2024 r. toruński Oddział Związku Szlachty Polskiej przypomni o kolejnych uczestnikach Powstania 1863 r., pochowanych w Toruniu. W samo południe, w poniedziałek 22 stycznia wraz z przedstawicielami Wojskowego Centrum Rekrutacji w Toruniu, Zarząd Oddziału Związku Szlachty Polskiej złoży kwiaty na grobach powstańców pochowanych na Cmentarzu Garnizonowym przy ul. Grudziądzkiej.
Pamięć o Powstaniu Styczniowym
Udział szlachty w Powstaniu Styczniowym należy do kwestii skomplikowanych i niejednoznacznych. Inną postawę wobec zrywu zajmowała bowiem nieliczna szlachta bogata, posiadająca ogromne majątki ziemskie, a inną rzesza szachty zubożałej. Ci pierwsi, będący zresztą przeciwnikami reform społecznych, angażując się w walkę utworzyli stronnictwo „białych”. Szansę na powodzenie powstania upatrywali raczej w obcej interwencji, a nie w angażowaniu mas chłopskich w walce o niepodległość.
Inaczej do Powstania podchodziła zaś dużo liczniejsza szlachta zubożała, nie posiadająca tak znacznego kapitału. Odegrała ona wielką rolę w zrywie lat 1863-1864, będą w awangardzie demokratycznej części Powstańców. Zasilali oni stronnictwo „czerwonych”, będące w opozycji do „białych”. Ich program obejmował poderwanie do walki chłopstwa polskiego poprzez reformę rolną.
Trudno dzisiaj precyzyjnie wskazać liczbę szlachty uczestniczącej w Powstaniu, szczególnie na tle innych warstw społecznych. Jeżeli jednak weźmiemy pod uwagę, że w jednym z transportów Powstańców skazanych na katorgę szlachciców było ponad 50% (na 3390 osób aż 1699 to drobna szlachta) to udział szlachty w powstaniu był znaczny, a nawet dominujący.
Właśnie dlatego potomkowie rodzin szlacheckich mają prawo ale i obowiązek pamiętać o Powstańcach.
Powstańcy w Toruniu
Toruń, w XIX wieku znajdujący się w zaborze pruskim, nie był objęty Powstaniem (ono objęło ziemie zaboru rosyjskiego – Królestwo Polskie i ziemie zabrane). Jednak osoby związane z Powstaniem były związane także z Toruniem i okolicami, o czym można przeczytać więcej tutaj >>>. Wśród znanych mieszkańców regionu w Powstanie zaangażował się m.in. Michał Leon Sczaniecki (właściciel majątku w Nawrze, ranny w maju 1863 r. pod Ignacewem).
Do uczestniczek Powstania zalicza się śp. Paulina Winiarska, która mieszkała w przygranicznym Elgiszewie. Paulina i wraz z mężem Mateusze Winiarskim ukrywała powstańców i leczyła rannych. Dom Winiarskich służył jako punkt przerzutowy. Losy Pauliny Winiarskiej i jej zasługi powstańcze przypomnieliśmy w 2023 r., składając kwiaty na jej grobie. Historię tę opisały toruńskie Nowości w tym artykule >>>.
W 2024 r. chcemy zaś upamiętnić dwóch żołnierzy: porucznika Piotra Wróblewskiego oraz Stanisława Waltera.
Stanisław Walter i Piotr Wróblewski
Historia Stanisława Waltera została stosunkowo szeroko opisana przez red. Marcina Seroczyńskiego w Głosie Chełmżyńskim (nr 3 z 2023 r.) w artykule pt. „Stanisław Walter Powstaniec Styczniowy” (str. 12-13). Czytamy tam, że urodził się 1 września 1845 r. we Wroniawach pod Wolsztynem. W wieku 17 lat przedarł się przez granicę i dołączył do Powstańców. Wziął udział w potyczkach pod Kaliszem i Ostrowem. Po upadku Powstania angażował się w działalność patriotyczną. W 1914 r. Stanisław Walter przeprowadził się do Chełmży, gdzie jego historia budziła powszechny szacunek. Cytując za autorem wspomnianego artykułu:
„Rzadko komu dane było zdobyć taką powagę w Chełmży i okolicy, jaką cieszył się porucznik Stanisław Walter. Zawdzięczał to swej pracy, jak i szczególnym przymiotom osobistym”.
O okolicznościach pogrzebu Stanisława Waltera przypomniał zaś red. Szymon Spandowski z Nowości w tekście pod tytułem „Ilu powstańców styczniowych spoczywa na toruńskich cmentarzach? Gdzie szukać ich grobów?” dostępnym tutaj >>>. Czytamy tam, że porucznik Stanisław Walter zmarł sierpniu 1938 r. w Chełmży, skąd został przewieziony do Torunia i pochowany z wojskowymi honorami.
Stanisław Walter spoczywa w grobie znajdującym się w sektorze B (rząd 5 grób 2).
fot. Kujawsko-Pomorska Biblioteka Cyfrowa
Mniej informacji dostępnych jest na temat powstańczej działalności Piotra Wróblewskiego, porucznika, urodzonego w 1839 r. w Kaczorach, zmarłego w grudniu 1928 r. Jak podaje red. Szymon Spandowski we wspomnianym artykule, Piotr Wróblewski jeszcze w listopadzie 1928 r. wziął udział w otwarciu ogródka jordanowskiego w Toruniu. O jego udziale w Powstaniu zaświadcza m.in. treść napisu na nagrobku.
Warto zajrzeć do tekstu red. Spandowskiego, można zobaczyć tam zdjęcia z por. Wróblewskim wykonane w listopadzie 1928 r.
Porucznik Piotr Wróblewski spoczywa na cmentarzu garnizonowym (sektor J rząd 16 grób 1).
fot. Kujawsko-Pomorska Biblioteka Cyfrowa
Wspólne upamiętnienie
W 2024 r., w dniu 161. rocznicy wybuchy Powstania, kwiaty na grobach poruczników Waltera i Wróblewskiego złożą przedstawiciele Oddziału Związku Szlachty Polskiej w Toruniu oraz Wojskowego Centrum Rekrutacji w Toruniu. Wszyscy, komu bliska jest pamięć o Powstaniu mogą stawić się pod bramą cmentarza od ul. Grudziądzkiej o godz. 12tej i wspólnie zapalić znicze na grobach Powstańców.
Zdjęcie tytułowe pochodzi ze strony http://www.torunskiecmentarze.pl/405/rocznica-wybuchu-powstania-styczniowego